Misbruik van recht

Degene die een recht heeft, is in meestal gewoon bevoegd dat recht uit te oefenen. Ben je eigenaar van een perceel grond, dan heb je het recht om met dat perceel te doen wat je wilt. Je mag dus ook een grote toren bouwen in je tuin. Bij het uitoefenen van die rechten kan je echter ook te ver gaan. In de wet staat namelijk dat als je het recht alleen uitoefent met het doel om een ander te benadelen, dat het dan niet is toegestaan. We noemen dat ‘misbruik van recht’ of ‘misbruik van bevoegdheden’.

Wat is misbruik van recht?

Misbruik van recht houdt in dat een recht of bevoegdheid wordt uitgeoefend op manier die onrechtmatig is. Het kan bijvoorbeeld gaan om het misbruik van eigendomsrecht. De eigenaar van een woning heeft het recht om een groot spandoek op zijn erf op te hangen. Als zijn belangen daarbij niet heel zwaar wegen, kan het zijn dat hij zijn recht misbruikt omdat hij het uitzicht van zijn buurman verpest.

Wanneer kun je een beroep doen op misbruik van recht?

Misbruik van recht vloeit, net als het leerstuk rechtsverwerking, voort uit de redelijkheid en billijkheid. Of een recht wordt misbruikt is afhankelijk van de omstandigheden van het geval. De wet biedt echter wel een aantal voorbeelden van situaties die een misbruik van recht opleveren. Wordt een bevoegdheid wordt uitgeoefend met geen ander doel dan een ander te schaden, dan kan er sprake zijn van misbruik van recht of bevoegdheid. Zo ook als het recht of de bevoegdheid wordt gebruikt met een ander doel dan waarvoor het is verleend. Er is ook sprake van misbruik als men naar redelijkheid niet tot de uitoefening van het recht of de bevoegdheid had kunnen komen. Hiervoor wordt in aanmerking genomen de onevenredigheid tussen het belang bij de uitoefening en het belang dat daardoor wordt geschaad. Dat was bij het voorbeeld over de spandoek het geval.

Wat zijn de gevolgen van misbruik van recht?

Het meest voor de hand liggende gevolg van misbruik van recht is dat degene aan wie het recht of de bevoegdheid toekomt, dat niet kan inroepen. De rechthebbende (schuldeiser) wil het recht uitoefenen, maar de schuldenaar wil dat voorkomen. Dit mondt zich vaak uit in een juridische procedure. Dit kan een kort geding zijn bij de kantonrechter, of zelfs een bodemprocedure in de vorm van een verzoekschrift– of dagvaardingsprocedure. Misbruik van recht kan daarnaast in veel verschillende rechtsgebieden voorkomen. Het gevolg van een uitspraak over misbruik van recht verschilt daardoor per geval. Het kan leiden tot een schadevergoeding, maar ook tot een verbod op bepaalde proceshandelingen zoals het wraken van een rechter of zelfs een procedure aanspannen.

Misbruik van procesrecht

Er kan zelfs sprake zijn van misbruik van procesrecht. Bijvoorbeeld als een kansloze vordering wordt ingesteld, alleen maar om de andere partij te benadelen. Dat was het geval bij een procedure die in 2018 diende bij de rechtbank Gelderland. De rechter oordeelde dat een moeder onrechtmatig handelde tegen haar zoon door hem te dagvaarden en betaling te vorderen. Dat was onrechtmatig omdat zij de schuld eerder had kwijtgescholden. De rechter vond dit zo kwalijk, dat hij de moeder veroordeelde om de daadwerkelijk door de zoon gemaakte proceskosten te vergoeden.

Conclusie

Misbruik van recht is een belangrijk leerstuk in het burgerlijke recht. In de praktijk kan het soms ingewikkeld zijn om te bepalen of er sprake is van misbruik van een recht. Daarnaast ligt het op de weg van degene die gedagvaard is, om te bewijzen dat sprake is van misbruik van recht. Neem contact op met de advocaat procesrecht van Lexys Advocaten om je te adviseren of je wederpartij misbruik van recht maakt, of dat je zelf bepaalde rechten wel of niet kan uitoefenen.