Verklaring voor recht niet uitvoerbaar bij voorraad?

Als je een vonnis of beschikking hebt ontvangen wil je daar (in de meeste gevallen) meteen uitvoering aan kunnen geven. Om dat te kunnen doen, kan je de rechtbank verzoeken om het vonnis of de beschikking ‘uitvoerbaar bij voorraad‘ te verklaren. Meer daarover lees je in dit artikel. Maar hoe zit het met uitspraken waarin een verklaring voor recht wordt gedaan? Die worden niet uitvoerbaar bij voorraad verklaard (een uitzondering daargelaten). Zelfs niet als daarom wordt verzocht. En hoe zit dan dan met beschikkingen waarin een VvE-besluit wordt vernietigd? Advocaat procesrecht Myrthe de Vries legt uit hoe dit zit.

Soorten vonnissen

Rechterlijke uitspraken zijn in beginsel slechts uitvoerbaar wanneer de desbetreffende uitspraak in kracht van gewijsde is gegaan. Dat is het geval als er geen (gewone) rechtsmiddelen meer tegen de uitspraak openstaan. Om de uitspraak direct uit te kunnen voeren moet de uitspraak uitvoerbaar bij voorraad worden verklaard door de rechter.

Soms staat in de wet dat een uitspraak gezien de inhoud daarvan niet uitvoerbaar bij voorraad kan worden verklaard. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de vordering tot beëindiging van een huurovereenkomst woonruimte. Die overeenkomst blijft van kracht totdat de uitspraak van de rechter onherroepelijk is. De wetgever vindt dat dit passend is bij dergelijke uitspraken.

Ook de aard van de procedure kan meebrengen dat het vonnis of de beschikking niet uitvoerbaar bij voorraad kan worden verklaard. Er bestaan in de regel drie soorten uitspraken. Condemnatoir, declaratoir en constitutief. Een condemnatoir vonnis houdt een veroordeling tot een geven, doen of nalaten in. Een declaratoir vonnis stelt een bepaalde bestaande rechtstoestand vast. Een constitutief vonnis schept een nieuwe rechtstoestand.

Veroordeling en nieuwe rechtstoestand

Een condemnatoir vonnis kan uitvoerbaar bij voorraad worden verklaard, de veroordeelde moet de veroordeling dan direct uitvoeren, ondanks dat het vonnis nog niet in kracht van gewijsde is gegaan. Een voorbeeld van een dergelijke uitspraak is wanneer iemand veroordeeld wordt tot terugbetaling van een geldlening.

Constitutieve vonnissen kunnen in beginsel ook uitvoerbaar bij voorraad worden verklaard. Dan ontstaat de nieuwe rechtstoestand meteen, ondanks dat het vonnis nog niet in kracht van gewijsde is gegaan. Een voorbeeld van een dergelijke uitspraak is wanneer een besluit genomen door een VvE vergadering wordt vernietigd.

Vaststellen bestaande rechtstoestand

Een declaratoir vonnis (of een declaratoire beschikking) kan naar zijn aard niet uitvoerbaar bij voorraad worden verklaard. Te denken valt aan een uitspraak waarin de rechter voor recht verklaart dat een genomen besluit nietig is, en daarom nooit heeft bestaan. In een declaratoir vonnis wordt bepaald wat de situatie rechtens is. Dat kan vervolgens niet afgedwongen worden. Door de rechterlijke uitspraak staat namelijk (simpel gezegd) ‘gewoon’ vast dat een feit een feit is. In tegenstelling tot een veroordeling tot betaling, valt daar dus niets aan af te dwingen. Totdat in hoger beroep anders is beslist, is de rechtsverhouding tussen partijen, zoals in die uitspraak is bepaald. De uitvoerbaarheid bij voorraad levert daarom ook niks meer op.

Wat betekent dit voor de praktijk

In de praktijk betekent dit dat als bijvoorbeeld een VvE besluit is vernietigd maar die rechterlijke beslissing niet uitvoerbaar bij voorraad is verklaard, dat die vernietiging van het besluit wordt geschorst op het moment dat hoger beroep wordt ingesteld. Wanneer de vernietiging wordt geschorst, kan in feite gesteld worden dat het genomen besluit weer herleeft, totdat een arrest is gewezen.

In een situatie waarin bijvoorbeeld voor recht is verklaard dat een erfgrens door verjaring is verschoven, en die rechterlijke beslissing niet uitvoerbaar bij voorraad is verklaard, geldt dat de erfgrens nog steeds door verjaring is verschoven op het moment dat hoger beroep wordt ingesteld en gedurende die gehele procedure. Slechts wanneer in hoger beroep geoordeeld wordt dat er geen sprake is van verjaring, wordt dit anders.

Advocaat procesrecht moet rekening houden met (niet) uitvoerbaarheid van een vonnis

Het is aan de advocaat procesrecht om hier al bij het opstellen van een processtuk rekening mee te houden. In het voorbeeld van de VvE kan de advocaat van de verzoeker aan de rechter vragen de uitspraak uitvoerbaar bij voorraad te verklaren. De advocaat van de VvE kan aan de rechter verzoeken om te bepalen dat de gevolgen van het vernietigde besluit in stand blijven, totdat onherroepelijk is beslist. En in het erfgrensgeschil kan het van belang zijn om ook een wel uitvoerbare veroordeling te vorderen. Dat tussen partijen vaststaat dat de erfgrens is verschoven is vaak namelijk maar een deel van het geschil. De eiser zal bijvoorbeeld ook willen dat de andere partij wordt veroordeeld om grond te ontruimen, een erfafscheiding te verwijderen of dat die juist meewerkt om een erfafscheiding te plaatsen. Die veroordelingen kunnen dan weer wel uitvoerbaar bij voorraad worden verklaard.

Een vonnis waar je (nog) niets mee kan? Laat je goed adviseren!

Hoe een processtuk wordt ingestoken kan dus grote gevolgen hebben voor wat je aan het einde van de rit met een vonnis kan. Of wat je er juist niet mee kan. Laat je daarom goed adviseren. Heb je een vonnis ontvangen dat niet uitvoerbaar is? Neem dan contact op om te zien hoe we daaromheen kunnen werken. Vaak kan met een kort geding of een incident nog wel wat worden opgelost.